diagnoza

1c

CZYM JEST TRAUMA?

Trauma (uraz psychiczny) – stan psychiczny wywołany działaniem zagrażających zdrowiu i życiu czynników zewnętrznych, prowadzący do głębokich zmian w funkcjonowaniu człowieka (Strelau, Zawadzki, 2009).

Do stresorów wywołujących traumę należą zdarzenia związane z poważnym zranieniem, śmiercią lub naruszeniem integralności cielesnej własnej lub innych osób, takie jak: wypadki drogowe, klęski żywiołowe, działania wojenne, poważne choroby, przemoc i gwałt (DSM-IV, 2000).

JAK TRAUMA WPŁYWA NA FUNKCJONOWANIE?

zakłóca życie człowieka narzucając wzrokowe, słuchowe bądź czuciowe wtargnięcia (ponowne przeżywanie – „flashback”)
ogranicza człowieka powodując konieczność unikania bodźców przypominających traumę powoduje przewlekłe pobudzenie autonomicznego układu nerwowego (Rothschild, 2014).

JAKI TRAUMA WPŁYW MA NASZ MÓZG (PSYCHOFIZJOLOGIA TRAUMY)?

Pobudzenie i w konsekwencji traumatyczne pobudzenie pozostaje pod kontrolą układu limbicznego (Gotz-Kuhne, 2015). Układ ten składa się ze struktur podkorowych i korowych (między innymi z ciała migdałowatego i z hipokampa), a zlokalizowany jest w obszarze pomiędzy pniem mózgu, a korą mózgową (Rothschild, 2014).

Układ limbiczny reguluje reakcje samozachowawcze oraz ekspresję emocjonalną. Dokonuje również oceny sytuacji, sygnalizując gotowość do walki bądź ucieczki. To właśnie układ limbiczny reaguje na skrajne zagrożenie traumatyczne uwalnianiem odpowiednich hormonów do organizmu (ibid.).

Schemat kolejnych etapów aktywowania organizmu w sytuacji zagrożenia jest następujący:

SPOSTRZEŻENIE ZAGROŻENIA -> ciało migdałowate stymuluje podwzgórze powodując w efekcie:

  • aktywację układu współczulnego i uwalnianie adrenaliny i noradrenaliny przez nadnercza w celu mobilizacji ciała do wali bądź ucieczki
  • pobudzanie przysadki do uwolnienia adrenokortykotropiny pobudzającej nadnercza do uwolnienia kortyzolu (zwanego potocznie „hormonem stresu”)

Gdy traumatyczne zdarzenie minie i walka bądź ucieczka zakończy się powodzeniem, kortyzol wyhamuje wytwarzanie adrenaliny/noradrenaliny i organizm wróci do stanu równowagi (Rothschild, 2014).Istnieje jednak jeszcze trzecia możliwość oprócz walki i ucieczki - jest nią reakcja znieruchomienia. Jeśli po przejściu zagrożenia nie ma szans na jej odreagowanie, pozostaje ona silnym podłożem dla rozwoju traumy. Trauma „zakotwicza” się w ciele i umyśle człowieka (Gotz-Kuhne, 2015).

Zwierzęta radzą sobie z sytuacją zagrożenia życia na różne sposoby:

  • mysz, która nie może uciec, ani walczyć, w sytuacji odcięcia możliwości ucieczki pozostaje w tonicznym bezruchu. Uda, że jest martwa i po chwili da radę uciec, a jeśli nie, toniczny bezruch spowoduje, że ból, uraz nie będzie tak mocno odczuwalny.
  • dzikie zwierzęta nie doznają traumy, ponieważ jeśli uda im się wyjść z zagrożenia, to po tonicznym bezruchu zaczynają dziko biec lub się trząść i całe napięcie z ich organizmu uchodzi. Traumy doznają ludzie i zwierzęta w niewoli.

WIELE OSÓB PO PRZEŻYTEJ TRAUMIE MA POCZUCIE WINY I WSTYDU, ŻE ZNIERUCHOMIAŁY BĄDŹ ZDRETWIAŁY I NIE ZROBIŁY CZEGOŚ WIĘCEJ W CELU OCHRONIENIA SIEBIE I INNYCH. W TAKIEJ SYTUACJI SZCZEGÓLNIE TRZEBA WYJAŚNIĆ, ŻE ZNIERUCHOMIENIE JEST REAKCJĄ AUTOMATYCZNĄ.

TAK DZIAŁA NASZ MÓZG!!

Ciało migdałowate pomaga w zapamiętywaniu doświadczeń o dużym ładunku emocjonalnym, takich jak przerażenie, czy groza i jest w dużym stopniu aktywne zarówno w samej trudnej sytuacji jak i podczas przypominania sobie tej sytuacji (Gotz-Kuhne, 2015)

Hipokamp z drugiej strony nadaje zdarzeniu kontekst czasowo-przestrzenny, umieszczając nasze doświadczenia na pewnej osi zdarzeń życiowych (ibid.).

Po doświadczeniu traumy działanie hipokampa zostaje zaburzone i osoba po traumie nie potrafi umiejscowić początku , środka i końca traumatycznego zdarzenia. Niesie to w sobie konsekwencje „rozlania” uczucia traumy i narzuca się jej w chwili obecnej. BRAK JEST ZATEM JASNEGO KOŃCA TRAUMY! Brakuje percepcji, że zdarzenie już minęło, a człowiek przeżył – prawdopodobnie ten mechanizm leży u podłoża zjawiska „flaschback” (Rothschild, 2014).

BIBLIOGRAFIA:

  • American Psychiatric Association: Diagnostic and statistical manual of mental disorders. 4th edition. Text revision (DSM-IV-TR). American Psychiatric Association, Washington 2000.
  • Materiały szkoleniowe z warsztatu ,,Praca z traumą’’, C. Gotz-Kuhne, Poznań 2015
  • Rothschild Babette. Ciało pamięta. Psychofizjologia traumy i terapia osób po urazie psychicznym (red.) M. Dragan. Kraków 2014.
  • Zawadzki B., Strelau J. Zaburzenia pourazowe jako następstwo kataklizmu. Nauka. 2: 47–55. 2008.